Skip to content
मघा
मघा । ख-मध्य का ककहरा
मघामघा
  • मुखपृष्ठ
  • पूर्ववर्ती अङ्क
  • आर्थिक सहयोग
  • मघा के बारे में
    • गोपनीयता नीति
  • श्रेणियाँ
    • आमुख
    • भाषा
      • संस्कृत
      • हिन्दी
      • अङ्ग्रेजी
    • तकनीकी
      • ऊर्जा
      • भवन निर्माण
      • विद्युत
      • इलेक्ट्रॉनिक्स
      • मुक्त सङ्‌गणन
    • भारत विद्या
      • अर्थशास्त्र
      • जैव विविधता
      • धर्म
  • सम्पर्क
Search:
Facebook page opens in new windowTwitter page opens in new window
  • मुखपृष्ठ
  • पूर्ववर्ती अङ्क
  • आर्थिक सहयोग
  • मघा के बारे में
    • गोपनीयता नीति
  • श्रेणियाँ
    • आमुख
    • भाषा
      • संस्कृत
      • हिन्दी
      • अङ्ग्रेजी
    • तकनीकी
      • ऊर्जा
      • भवन निर्माण
      • विद्युत
      • इलेक्ट्रॉनिक्स
      • मुक्त सङ्‌गणन
    • भारत विद्या
      • अर्थशास्त्र
      • जैव विविधता
      • धर्म
  • सम्पर्क

Amarkosha अमरकोश, कुछ प्रचलित शब्द : लघु दीप – ३४

मघा ● Dec. 30, 2020
अमरकोश : कुछ प्रचलित शब्द : लघु दीप
पिछली कड़ियाँ : 1 , 2 , 3 , 4, 5, 6 , 7,  8, 9,10, 11 , 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22 , 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33

१. चपेट

(न अइयो चपेटे में!) 

पाणौ चपेट प्रतल प्रहस्ता विस्तृताङ्गुलौ।

अन्य नाम प्रतल एवं प्रहस्त।

२. पनहा

साड़ी, धोती का पनहा जाँचते हैं न? वह परिणाह या विशालता है।

परिणाहा विशालता।

३. फाल

महिलायें साड़ी पर फाल लगवाती हैं। उसके लिये कहा है –
फालं तु कार्पासं बादरं च तत्।
वस्तुत: कपास का कपड़ा।
तीन नाम – फाल, कार्पास एवं बादर।
भोजपुरी में प्रचलित बाडर बादर से है, न कि border से। 

४. बेना (भोजपुरी)

हाथ का पंखा बेना कहलाता है। – वृन्तक < ताल(ळ)वृन्तक
अन्य नाम व्यजन भी।

व्यजनं तालवृन्तकम् ।

५. अध्यापक या उपाध्याय

वेद पढ़ाने वाला अध्यापक या उपाध्याय।

उपाध्यायोऽध्यापक।

६. दीक्षित
 
स सोमवति दीक्षित: ।

सोम यज्ञ का यजमान दीक्षित कहलाता है।

७. आचार्य 

मन्त्रव्याख्याकृदाचार्य:।

वेद की व्याख्या करने वाला आचार्य कहलाता है।

८. पहुना, पाहुन (भोजपुरी, मैथिली आदि)

संस्कृत में प्राघुणक। 

प्राघूर्णिक: प्राघुणकश्च। – अभ्यागत हेतु।


अमरसिंह विरचित अमरकोश या नामलिङ्गानुशासन शब्दों के अर्थ, पर्याय व लिङ्ग बताने वाला कोश है। यह पारम्परिक संस्कृत पाठशालाओं के पाठ्यक्रम का अनिवार्य अङ्ग है।

Copy Short URL:
Copy Full URL
Categories: भाषा, लोकBy मघाDec. 30, 2020Leave a comment
Tags: 00982077 प्रमादी२०७७ वि.tiny lampsअङ्क-९८अध्यापकअमरकोशआचार्यइष्टिउपाध्यायउपाध्यायोऽध्यापककार्पासचपेटताल(ळ)वृन्तकदत्तात्रेयदत्तात्रेय आविर्भाव दिवसदीक्षितपनहापरिणाहपहुनापाहुनपूर्णिमापूर्णिमाङ्कप्रतलप्रमादीप्रहस्तप्राघुणकप्राघुणकश्चप्राघूर्णिक:फालबादरबेनाभगवान दत्तात्रेय जयन्तीमन्त्रव्याख्याकृदाचार्य:मार्गशीर्षमार्गशीर्ष पूर्णिमामार्गशीर्ष पूर्णिमााङ्क २०७५ वि. [वर्ष-३ अङ्क-४८] शनिवारलघु दीपवर्ष-५विक्रम सम्वतवृन्तकशनिवारशब्दशब्द चर्चाशुक्ल पक्ष
इस लेख को साझा करें
Share on FacebookShare on Facebook TweetShare on Twitter Share on LinkedInShare on LinkedIn Share on WhatsAppShare on WhatsApp

Author: मघा

सम-रुचि लेख

Amarkosha अमरकोश, कुछ शब्द : लघु दीप – ३५
Amarkosha अमरकोश, कुछ शब्द : लघु दीप – ३५
Jan. 12, 2021
ममता और निर्ममता
ममता और निर्ममता : शब्द – ७
Sep. 17, 2020
Bauhinia vahlii मालुवा चाम्बुली
Bauhinia vahlii Maluva चाम्बुली, मालू, Camel’s foot creeper और बुद्ध : लघु दीप – 30
Sep. 17, 2020
श्राद्ध और सम्बन्धी
श्राद्ध और सम्बन्धी
Sep. 2, 2020
सिंध का जन्म (सिंध से) भाद्रपद अमावस्या साहित्य संयुक्ताङ्क, २०७७ वि., वर्ष-५, अङ्क-८९, बुधवार
सिंध का जन्म (सिंध)
Aug. 19, 2020
परित्यक्त गाँव (नेपाल) भाद्रपद अमावस्या साहित्य संयुक्ताङ्क, २०७७ वि., वर्ष-५, अङ्क-८९, बुधवार
परित्यक्त गाँव (नेपाल)
Aug. 19, 2020

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Post comment

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

संस्कृत अभ्यास

व्यञ्जन सन्धि

श्रीसूक्त में ‘श्रियं लोके देवजुष्टामुदाराम्’ का उच्चारण ‘श्रियल्‌ँलोकेदेवजुष्टामुदाराम्‌’ तोर्लि नियम के अनुसार होता है। भगवद्गीता में ‘श्रद्धावान् लभते ज्ञानं तत्पर:’ का उच्चारण ‘श्रद्धावाल्‌ँलभतेज्ञानन्‍तत्पर:’ होगा।

नवीन लेख
  • पीड़ित मानसिकता (victimhood mindset) : सनातन बोध
    पीड़ित मानसिकता (victimhood mindset) : सनातन बोध – ८८
    Jan. 12, 2021
  • Bhāratīya Sculpture in The Met Museum, New York. Travelogue by Adv. Vidit Singh Chauhaan
    Bhāratīya Sculpture in The Met Museum, New York
    Jan. 12, 2021
  • Amarkosha अमरकोश, कुछ शब्द : लघु दीप – ३५
    Amarkosha अमरकोश, कुछ शब्द : लघु दीप – ३५
    Jan. 12, 2021
  • Eurasian Cuckoo श्वेत कोकिल। चित्र सर्वाधिकार: आजाद सिंह, © Ajad Singh, सरयू, आर्द्र भूमि, माझा, अयोध्या-224001, उत्तर प्रदेश, October 08, 2019
    Eurasian Cuckoo श्वेत कोकिल Common Cuckoo
    Jan. 12, 2021
  • भारती संवत परम्परा से
    भारती संवत : परम्परा से कुछ सूत्र
    Jan. 12, 2021
नवीन टिप्पणियाँ
  • Malay on Common Kingfisher मछरेंगा, छोटा-किलकिला
  • Malay on Rudy Shelduck, Brahminy Duck, लाल सुरखाब, चक्रवाक, चकवा
  • कृष्ण पाल सिंह on Pied Kingfisher चितला कौडियाल Pelargopsis capensis
  • शिवेंद्र मिश्रा on Pied Kingfisher चितला कौडियाल Pelargopsis capensis
  • Malay Shukla on Pied Kingfisher चितला कौडियाल Pelargopsis capensis
लेखक वृन्द
आजाद सिंह
अभिषेक ओझा
गिरिजेश राव
त्रिलोचन नाथ तिवारी
अनुराग शर्मा
Yogendra Singh Shekhawat
सुभाष काक
अलङ्कार शर्मा
अरुण उपाध्याय
विवेक रस्तोगी
श्रीधर जोशी
विदित सिंह चौहान
यशार्क पाण्डेय
निसर्ग जोशी
Maria Wirth
लोकेश अग्रवाल
ललित कुमार
डॉ. मधुसूदन उपाध्याय
Aghor
अविनाश शर्मा
डॉ.सौम्य रञ्जन महापात्र
हिमांशु कुमार पाण्डेय